Szlak Architektury Drewnianej

Tak urocze drewniane chatki, kościoły, młyny, czy spichrze znikają nam z oczu. Teraz zachwycamy się ich urodą, a dawniej wstydzono się tej zabudowy. Jak tylko pojawiły się budynki murowane, coraz więcej ludzi chciało w nich zamieszkać. Te które przetrwały do dziś, uchowały się dzięki... biedzie. Mieszkańców nie było stać na remonty, a tym bardziej na budowanie nowych kościołów, czy też domów. Pozostały skanseny i Szlaki Architektury Drewnianej, by móc podziwiać kunszt średniowiecznych artystów i zobaczyć jak kiedyś mieszkali nasi pradziadowie.

Dopiero od niedawna zaczęto interesować się ochroną tych zabytków. Wiele wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO, a jednym ze sposobów na zapoznanie się z tą architekturą jest podróżowanie, specjalnie do tego przygotowanymi, trasami. W Polsce wyróżnia się trzy Szlaki Architektury Drewnianej: w województwie małopolskim, śląskim i podkarpackim. W niniejszym artykule szczególną uwagę zwraca się na obszar Małopolski.

Źródło: http://www.stowpogranicza.ropa.iap.pl/img/fck/8910618/tzajac/Image/mapka02.jpg

Na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO w 2003 roku zostały wpisane cztery drewniane kościoły:

1. Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej

2. Kościół pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim

3. Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

4. Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba w Sękowej

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Binarowej

Podobno pierwszy kościół w Binarowej powstał około 1400 roku, ale uległ zniszczeniu podczas pożaru. Obecną świątynię zbudowano około roku 1500. Można zobaczyć w niej piękne polichromie z XVI i XVII wieku, cykl 21 scen Męki Pańskiej, po przeciwnych kierunkach w nawie wielkie malowidła: Sąd Ostateczny po jednej stronie oraz Nauka Dobrego Umierania i Rozdroża Życia Ludzkiego po drugiej. Pod koniec XVI wieku do kościoła dobudowano kolejne elementy: wieżę oraz podcienia. Jeżeli chodzi o rzeźby, nieocenionym skarbem jest figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z końca XIV wieku, jak i rzeźba również przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem, ale z połowy XV wieku.

Kościół pw. św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim

Kościół ten datuje się na II poł. XV wieku. To właśnie w tej świątyni zachowała się w całości najstarsza polichromia w Europie (XV/XVI w.) oraz jedne z pięciu na świecie, a jedyne w Polsce cymbały mszalne. Kościół prawie w całości zbudowany jest z drzewa iglastego, bez użycia gwoździ. Prezbiterium skierowane jest na wschód, a ściana za nim jest prostokątna. We wnętrzu odnajdziemy inne cenne zabytki: ołtarz główny – tryptyk ukazujący w obrazie głównym Matkę Boską z Dzieciątkiem w obecności św. Michała Archanioła oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej. Na lewym i prawym skrzydle ukazane są postaci świętych. W czasie Wielkiego Postu, gdy tryptyk jest zamykany, na odwrocie można zobaczyć sceny pasyjne: Biczowanie, Chrystus w Ogrojcu, Ecce Homo i Upadek pod krzyżem.

Kościół pw. św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

Ten mały kościółek zbudowany z modrzewiowego drzewa powstał około XV wieku. Odnajdziemy w nim polichromie z XVI – XVIII wieku, malowidła stropu z motywami roślinnymi, ambonę z okresu baroku przedstawiającą czterech Ewangelistów, do tego tryptyk ukazujący św. Leonarda w towarzystwie św. Jerzego i św. Wawrzyńca, a także tryptyki boczne z wizerunkiem Dzieciątka Jezus i św. Mikołaja. Świątynia otoczona jest sobotami, przykryta gontami, ma trzy wejścia, z których tylko jedno jest czynne (od strony południowej). Przy kościele mieści się stary cmentarz z zachowanymi nagrobkami pochodzącymi z XIX wieku.

Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba w Sękowej

Wzniesiony na początku XVI wieku. W XVIII dobudowano wieżę i soboty. We wnętrzu można podziwiać polichromię figuralną na ścianach i stropach, ornamentowe portale przy wejściach do zakrystii i nawy, czy też ołtarz główny z wizerunkiem św. Mikołaja, Antoniego i Benedykta. Cennym zabytkiem jest gotycka chrzcielnica, którą datuje się na 1522 rok. Po tym jak w latach 1914-1915 żołnierze wojsk austro-węgierskich zdewastowali kościół używając drewnianych jego części do budowy okopów lub na opał, świątynia przechodziła wiele remontów. Po I wojnie światowej, a także w kolejnych latach prowadzono prace konserwatorskie. Z jakim skutkiem? Trzeba pojechać do Sękowej i samemu ocenić. Warto się tam wybrać, ponieważ kościółek położony jest w urokliwym miejscu Beskidu Niskiego. O jego malowniczości mogą świadczyć dzieła Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera, Włodzimierza Tetmajera, czy Teodora Axentowicza, którzy zainspirowani tym terenem, jak i kościółkiem uwiecznili go w swoich pracach.