Europa to niewątpliwie jedna wielka kulturowa mozaika, a istotą Szlaków jest dbanie o jej dziedzictwo i całokształt dorobku ludzkości. Celem jest tworzenie kultury różnorodnej, a nie jednej i jednolitej. Jedną z głównych funkcji Szlaków jest funkcja edukacyjna. Trasy wiodą przez różne państwa, miasta, regiony. Mijane miejsca przypominają o ważnych wydarzeniach historycznych, o wybitnych postaciach, a także skupiają wokół siebie zabytki architektury i sztuki.
Szlak Kulturowy jest trasą tematyczną prezentującą całokształt dorobku ludzkości. Może dotyczyć zarówno znanej postaci, architektury, zabytków, specyficznego krajobrazu, czy też wydarzeń historycznych. Jest propozycją podróży, którą można nazwać “podróżą edukacyjną”. Trasy umożliwiają zapoznanie się z krajem, czy regionem, przez który dana droga przechodzi.
Głównym celem Szlaków Kulturowych jest przybliżenie dziedzictwa kulturowego, jak i jego ochrona. W regionach objętych szlakiem zauważa się rozwój danego terytorium oraz współpracę między krajami łączącymi trasę traktu.
Selekcja obiektów znajdujących się na trasie Szlaku
Obiekty znajdujące się na trasie szlaku powinny być związane z przeszłością, ponadto mają za zadanie przedstawiać hasło przewodnie szlaku, adekwatnie do tematu i zawartości trasy. Różni turyści mają różne wymagania, dlatego przy konstruowaniu szlaku trzeba wziąć pod uwagę oczekiwania wszystkich wędrowców.
Szlak nie zaistnieje bez trasy, dlatego jego głównym kryterium egzystowania jest dokonanie wyboru obiektów, które później znajdą się na wyznaczonej drodze. Przy selekcji budynków należy spełnić kilka warunków: komunikacja do wyznaczonych obiektów, dostępność na trasie traktu oraz określenie reguł zwiedzania.
Oferta Szlaków
Oferta powinna być jak najbardziej urozmaicona, aby zachęcać turystów, oprócz oczywiście zwiedzania, do udziału w różnych atrakcjach. Koordynatorzy Szlaku proponują swoim wycieczkowiczom różne warsztaty, wyjazdy z przewodnikiem, a także wielostronne i różnokierunkowe wydarzenia. Na trasach powstają muzea, parki tematyczne, restauracje, sklepy z pamiątkami, powoływane są też instytucje do obsługi szlaków.
Każdy Szlak musi mieć nazwę, która zarazem będzie odzwierciedleniem jego zawartości. I tak mamy na przykład: Szlak Bursztynowy, Szlak Jedwabny, czy też Szlak Latarnii Morskich. Oprócz tego musi posiadać swój znak graficzny (na przykład żółta muszla na niebieskim tle jest znakiem rozpoznawczym Szlaku Świętego Jakuba) oraz stronę internetową, na której powinny być zawarte informacje o samym Szlaku, znajdujących się tam obiektach, informacje o wydarzeniach stałych bądź cyklicznych, mapa całej trasy itp.
W 1997 roku z siedzibą w Luksemburgu powstał specjalny Instytut Szlaków Kulturowych (The European Institute of Cultural Routes www.culture-routes.lu), którego zadaniem jest koordynacja działań nad rozwojem tras już istniejących oraz powoływanie kolejnych.